Konserwacja unikatowych w skali światowej zabytków związanych z historią Krakowskiej Kapituły Metropolitalnej oraz udostępnienie ich w przestrzeni wystawienniczej w postaci interaktywnej multimedialnej ekspozycji dostosowanej do potrzeb różnorodnych grup docelowych w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Małopolskiego na lata 2014 – 2020, Oś Priorytetowa 6. Dziedzictwo regionalne, Działanie 6.1 Rozwój dziedzictwa kulturowego i naturalnego. Poddziałanie 6.1.1 Ochrona i opieka nad zabytkami.
• Cel główny realizacji projektu:
Konserwacja unikatowych w skali światowej zabytków związanych z historią Krakowskiej Kapituły Metropolitarnej.
W latach 2017-2020 Uniwersytet Papieski Jana Pawła II podjął się realizacji projektu związanego z konserwacją dziedzictwa kapituły. Celem realizacji projektu była konserwacja zabytków związanych z historią Krakowskiej Kapituły Katedralnej. Głównym zadaniem przedsięwzięcia stała się finalizacja prac konserwatorskich w kapitularzu Krakowskiej Kapituły Katedralnej w tym wykonanie konserwacji jedwabnego obicia ściennego. Kapitularz, to wnętrze usytuowane w sercu Archiwum Krakowskiej Kapituły Katedralnej, które stanowi reprezentacyjną salę zebrań kanoników kapituły. W literaturze przedmiotu czy w źródłach archiwalnych jedwabne obicie służące do dekoracji kapitularza pojawia się w XVII w., kiedy to tkanina nazywana jest “jedwabną tapetą” czy “boazerią z tkaniną wschodnią”.
Tkaniny obiciowe stanowią niezbędny element wystroju kapitularza, decydujący o niepowtarzalnym wyglądzie tego pomieszczenia. Proponowana restauracja wymienionych obiektów oraz ponowne zainstalowanie ich na ścianach, przyczyniły się do przywrócenia wartości funkcjonalnych oryginalnie zaaranżowanej przestrzeni. Wyjątkowa wartość historyczna i artystyczna tkanin, w połączeniu z koniecznością niezwłocznego podjęcia prac konserwatorskich, finalizujących zabiegi związane z konserwacją i restauracją pomieszczenia Kapitularza świadczyły dobitnie o ważności projektu.
Stan zachowania tkanin obiciowych był krytyczny, na przestrzeni blisko sześciu tysięcy decymetrów kwadratowych znajdują się ubytki i przetarcia sięgające 80% całości powierzchni, co oznacza, że tylko 20% zachowało nienaruszoną strukturę. Na stan zachowania tkanin wpłynęło wiele złożonych czynników. Wieloletnia ekspozycja tkanin, w bardzo trudnych mikroklimatycznie warunkach, spowodowała rozległe zniszczenia, mechaniczne, a występujące w przeszłości na przestrzeni wielu lat fluktuacje poziomów temperatury i wilgotności wpłynęły na zmiany fizyczne w strukturze materiałów i przyspieszyły proces degradacji. Wpływ czynników kształtujących klimat, tworzących kontekst, w jakim znajdował się obiekt, wiązał się z przyspieszonym procesem starzenia włókien naturalnych. Procesowi temu towarzyszyły stopniowa utrata wytrzymałości oraz elastyczności jedwabiu, który stał się kruchy i łamliwy, nieodporny na czynniki mechaniczne. Proces oczyszczania tkanin z dawnych napraw ujawnił jednak bardzo trudny stan zachowania tkaniny oryginalnej wskazując na konieczność dostosowania techniki pracy do lokalnej kondycji tkaniny, brytu czy ekranu ściennego.
Zadaniu związanemu z konserwacją tkanin towarzyszy proces gromadzenia danych w ramach przygotowywanej obszernej dokumentacji konserwatorskiej. Prace badawcze prowadzi zespół Pracowni Badań i Konserwacji Tkanin Zabytkowych UPJPII przy współpracy z podmiotami zewnętrznymi reprezentowanymi przez nowoczesne jednostki badawcze specjalizujące się w badaniach nad tekstyliami. Proces prowadzenia dokumentacji konserwatorskiej wiążę się z trzema konsekwentnie prowadzonymi dziedzinami badań: dokumentacją rysunkową, dokumentacją fotograficzną, dokumentacją opisową. Do zadań zespołu należało przede wszystkim wykonywanie: rysunków rekonstrukcji deseni, rysunków tkanin wspomagających montaż, rysunków stratygraficznych, rysunków rozkładu nawarstwień wtórnych, zestawienia materiałów pierwotnych i wtórnych, identyfikacja materiałów. Dokumentacji opisowej i rysunkowej towarzyszą zabiegi nowoczesnej digitalizacji z możliwością badania mikrostruktury tkaniny i jej stratygrafii dzięki zastosowaniu mikroskopii cyfrowej.
Istotnym elementem finalnym prac konserwatorskich będzie instalacja tkanin w drewnianej boazerii w miejscu pierwotnej ekspozycji. Ponadto opracowanie strategii ochrony dla pomieszczenia Kapitularza. Strategia zarządzania mikroklimatem w pomieszczeniach muzealnych jest obecnie standardem. Poznanie aktualnych i historycznych warunków mikroklimatycznych w oparciu o monitoring pozwala na podejmowanie adekwatnych działań doraźnych i długoterminowych. Umożliwia wytworzenie energooszczędnej i skutecznej strategii zapewnienia warunków sprzyjających bezpiecznemu przechowywaniu i eksponowaniu dzieł sztuki, pozwala także na spełnienie warunków i zaleceń konserwatorskich, niezbędnych do zabezpieczenia zabytków po procesie konserwacji.
Wystawa występująca pod nazwą Skarby Krakowskiej Kapituły prezentuje efekty projektu związanego z historią i ochroną dziedzictwa kapituły katedralnej. W przestrzeni wystawienniczej za pomocą multimediów przedstawiony został przebieg prac konserwatorskich, jakie prowadzono przy jedwabnym obiciu ze ścian kapitularza Archiwum Kapitulnego. Odwiedzający poznają historię dziedzictwa kapituły poprzez przegląd najcenniejszych dzieł zgromadzonych w zasobach Archiwum i Skarbca Katedry na Wawelu. Wystawa dostosowana jest do potrzeb różnorodnych grup odbiorców w tym: dzieci i młodzieży szkolnej, studentów i pracowników naukowych, osób niewidomych i niedowidzących. Wizyta na ekspozycji multimedialnej pozwoli obejrzeć zdigitalizowane pomieszczenie Kapitularza wraz z wybranymi zabytkami stanowiącymi świadectwo działalności Krakowskiej Kapituły Katedralnej i znaczenie jej wkładu w rozwój kultury polskiej i europejskiej.
• Wartość dofinansowania: 7 075 475 PLN
• Czas trwania projektu: 29 czerwca 2017–31 stycznia 2021
Dr Natalia Krupa – kierownik projektu
